Brak se, iz ugla porodičnog prava, definiše kao zakonom uređena, na bazi ravnopravnosti zasnovana, zajednica života žene i muškarca, nastala na osnovu njihove slobodno izražene volje. Da bi brak bio punovažan, neophodno je da se ispune sledeći uslovi i to kumulativno: bračna zrelost (punoletstvo supružnika), različitost polova, saglasna izjava volje supružnika, zakonska forma i prethodni postupak (usmeni ili pismeni zahtev matičaru).
Porodični zakon svakom supružniku daje pravo na razvod braka: „ako su bračni odnosi ozbiljno i trajno poremećeni ili ako se objektivno ne može ostvarivati zajednica života supružnika“. Porodičnim zakonom je regulisan i način na koji se vrši razvod braka po tužbi. U slučaju da supružnici nisu uspeli da ostvare sporazumni razvod braka, podnosi se tužba za razvod braka odnosno vrši se razvod braka po tužbi.
Razvod braka po tužbi se pokreće tužbom za razvod braka od strane jednog supružnika,
koji zahteva od suda da presudom proglasi prestanak bračne zajednice.
Tužbu za razvod braka može sačiniti angažovani advokat za razvod braka po tužbi od strane supružnika koji tužbu pokreće.
Razvod braka po tužbi podrazumeva da jedan od supružnika (ili angažovani advokat za razvod braka po tužbi) zahteva od suda da presudom proglasi prestanak bračne zajednice. Tužba za razvod braka po tužbi je formalnog karaktera. Po Porodičnom zakonu ona mora da sadrži sve one elemente koji su neophodni da bi se po tužbi za razvod braka moglo postupiti:
– označenje suda,
– ime i prezime, prebivalište ili boravište stranaka, njihovih zakonskih zastupnika i punomoćnika,
– predmet spora,
– sadržinu izjave i potpis podnosioca.
Za razvod braka po tužbi je karakteristično da postoji postupak posredovanja (mirenja), koji pokreće sud po prijemu tužbe za razvod braka. Postupkom posredovanja, sud pokušava, da između sukobljenih strana, postigne pomirenje ili ako pomirenje ne uspe, predlaže nagodbu o sporazumnom okončanju spora. Posredovanje u bračnom sporu, koji se vodi po osnovu razvoda braka po tužbi, se ne sprovodi ukoliko jedan od supružnika ne pristane na posredovanje ili nije sposoban za rasuđivanje, ima nepoznato boravište, kao i u slučaju kada jedan ili oba supružnika žive u inostranstvu.
Tokom postupka za razvod braka po tužbi, sud mora odlučiti o:
1. vršenju roditeljskog prava,
2. čuvanju, vaspitanju i izdržavanju dece,
3. načinu viđanja maloletnog deteta sa roditeljem koji ne vrši roditeljsko pravo.
U postupku za razvod braka po tužbi, tužbom se može tražiti i odluka o:
– lišenju roditeljskog prava (delimičnom ili potpunom lišenju vršenja roditeljskog prava),
– merama o nasilju u porodici koje se trebaju primeniti protiv tužene strane.
Tokom postupka za razvod braka po tužbi rešavaju se i pitanja koja se odnose na deobu zajedničke imovine supružnika.
Razvod braka po tužbi, koji se odnosi na zajedničku decu, koja su pod roditeljskim staranjem, je po svojoj prirodi hitan postupak, te se po pravilu sprovodi na najviše dva ročišta. Sud u postupku za razvod braka po tužbi mora odlučiti o vršenju roditeljskog prava. Sud pribavlja izveštaj centra za socijalni rad, a po potrebi može doneti rešenje o određivanju veštačenja od strane veštaka odgovarajuće struke, sve u cilju donošenja odluke u najboljem interesu deteta u pogledu vršenja roditeljskog prava. Razvod braka po tužbi, prema Porodičnom zakonu, u toku tužbenog postupka, razmatra i rešava način viđanja maloletnog deteta sa roditeljem koji ne vrši roditeljsko pravo. Model viđanja se određuje u zavisnosti od uzrasta i obaveza deteta, ali i prostorne udaljenosti deteta i roditelja.
Supružnik koji pokreće tužbu za razvod braka (ili ovlašćeni advokat za razvod braka po tužbi) može u tužbi predložiti način na koji treba urediti čuvanje, vaspitanje i izdržavanje deteta (dece) i održavanje njihovih ličnih odnosa. Sud će predlog supružnika razmotriti, ali će postupiti shodno svojoj proceni o tome šta je u najboljem interesu deteta (dece). Sud ne mora da postupi po predlogu stranke.
Razvod braka po tužbi podrazumeva i rešavanje pitanja izdržavanja deteta sudskim putem. Kada je reč o dečjim potrebama, sud će ih ceniti u zavisnosti od uzrasta deteta, vodeći računa o minimalnoj sumi izdržavanja. Roditelj, koji vrši roditeljsko pravo, dužan je da doprinosi dečjem izdržavanju i to maloletnog deteta, kao i punoletnog deteta koje se nalazi na redovnom školovanju, a najkasnije do 26. godine života deteta.
Ako supružnici nisu uspeli da se sporazumeju o deobi zajedničke imovine, deobu zajedničke imovine vrši sud u posebnom postupku i ona ne može biti predmet tužbe za razvod braka (razvod braka po tužbi). Imovinsko pitanje supružnika se rešava u posebnom, parničnom postupku, u cilju pravednog utvrđivanja i deobe bračne tekovine. Imovina supružnika se deli na zajedničku imovinu (koju su supružnici radom stekli tokom trajanja bračne zajednice) i posebnu imovinu (koju jedan supružnik ima u trenutku zaključenja braka, kao i ona imovina koja je stečena tokom trajanja braka na osnovu besteretnog sticanja).
