Bankarska garancija, kao specifičan vid obezbeđenja, je jedan od instrumenata izvršenja ugovorenih obaveza dužnika, koji se koristi i na domaćem, ali znatno češće na međunarodnom tržištu.
Bankarska garancija se može smatrati jednim od najkvalitetnijih sredstava obezbeđenja odnosno instrumentom obezbeđenja plaćanja. Najznačajnije prednosti bankarske garancije u odnosu na druga sredstva obezbeđenja su njena brzina i efikasnost kod realizacije.
Bankarska garancija je ugovor o izdavanju bankarske garancije kojim se banka obavezuje da će korisniku garancije, kao poveriocu iz osnovnog obligacionog odnosa,
isplatiti određenu sumu novca ukoliko bančin klijent, kao dužnik iz osnovnog posla, ne izmiri svoje ugovorne obaveze.
Osnovna obaveza banke je izdavanje garancije korisniku garancije prema uslovima koji su određeni nalogom i uputstvima koje je dobila od nalogodavca. Obaveza dužnika je plaćanje banci naknade (provizije) za posao izdavanja bankarske garancije.
Ugovorne strane kod izdavanja garancije su banka (kao garant izmirenja dospelih a neizmirenih obaveza),
dužnik (nalogodavca) i primalac garancije (poverilac, korisnik).
Osnovni uslov prihvatanja banke da izda garanciju za svog klijenta je njegova potpuna kreditna sposobnost odnosno prethodna detaljna analiza poslovanja i finansijske stabilnosti klijenta.
Karakteristike bankarske garancije, kao pravnog posla, su njena samostalnost u odnosu na osnovni posao i ugovor o izdavanju garancije, apstraktnost u odnosu na uslove koju korisnik treba da ispuni u cilju naplate garantne sume. Otuda se za bankarsku garanciju kaže da je čvrsta, neopoziva, apstraktna i nezavisna.
Bankarska garancija se obično zahteva kao sredstvo obezbeđenja kada su u pitanju specifični poslovi, kod kojih je važno da će se ugovorene obaveze realizovati tačno onako kako je naznačeno. Bankarska garancija se najčešće koristi kao sredstvo obezbeđenja prilikom zasnivanja velikih partnerskih ugovornih poslova i projekata. Bankarska garancija je jedan od najznačajnijih instrumenata obezbeđenja u međunarodnom prometu.
Vrste bankarskih garancija su akcesorna i samostalna bankarska garancija.
Akcesorna bankarska garancija je takva bankarska garancija gde banka može kao i jemac da ističe korisniku (poveriocu) sve prigovore koji proizlaze iz ugovora između korisnika i nalogodavca (dužnika) i prigovore koji proizlaze iz odnosa između banke i korisnika. Jedino ograničenje koje se ovde javlja je vezano za nemogućnost banke da ističe lične prigovore koje nalogodavac može da istakne prema korisniku.
Samostalna bankarska garancija je bankarska garancija “bez prigovora” ili “na prvi poziv”. Kod ove vrste bankarske garancije banka ne može da ističe prema poveriocu prigovore koje nalogodavac može da istakne iz ugovora zaključenog između njega i poverioca.
Pored akcesorne i samostalne bankarske garancije, postoje i bankarske garancije za:
– uredno plaćanje (kao plativa vrsta bankarske garancije kojom se garantuje obaveza urednog plaćanja po ugovoru o osnovnom poslu),
– licitacione garancije (pokriva sve štete do visine garantnog iznosa koje bi investitor imao za slučaj da učesnik u licitaciji čija je ponuda prihvaćena kao najpovoljnija, ne zaključi ugovor),
– bankarske garancije za dobro izvršenje posla (banka se obavezuje garancijom da će korisniku platiti novčani iznos iz garancije ako dužnik iz osnovnog posla ne ispuni ili neuredno ispuni svoju ugovornu obavezu),
– bankarske garancije za vraćanje avansa (korisniku garancije banka će isplatiti garantnu sumu za slučaj da njegov dužnik iz osnovnog posla ne ispuni svoje ugovorne obaveze za koje je on dao avans, ili ne vrati avans na drugi način predviđen ugovorom iz osnovnog posla),
– uslovna garancija (korisnik ove bankarske garancije mora pre realizacije svojih prava iz garancije da dokaže da je ispunio svoje obaveze iz osnovnog ugovora i da dužnik iz osnovnog ugovora nije ispunio obavezu),
– bezuslovna garancija (korisnik garancije podnosi banci o roku važenja garancije, zahtev za isplatu, uz priloženu izjavu da dužnik iz osnovnog ugovora nije o roku ispunio svoje obaveze),
– supergarancija (najčešće druga, jača banka, potvrđuje obavezu banke garanta).
Prema načinu donošenja i domenu primene pravila kojima se bankarske garancije regulišu, dele se na:
– bankarske garancije u unutrašnjem prometu,
– bankarske garancije u međunarodnom prometu.
Danas je u našem pravu bankarska garancija koju dobije ponuđač, često uslov kod raspisivanja javnih nabavki. Bankarske garancije su sredstvo finansijskog obezbeđenja u postupku javne nabavke, gde naručilac posla može, u konkursnoj dokumentaciji, da navede vrstu sredstava finansijskog obezbeđenja u vidu bankarske garancije, kojim ponuđači obezbeđuju ispunjenje svojih obaveza u postupku javne nabavke, kao i ispunjenje svojih ugovornih obaveza, odnosno za povraćaj avansnog plaćanja.
Kod ugovora u privredi, drugih poslova u privredi i naravno poslova javnih nabavki bitno je angažovati advokata za privredu, odnosno privredne poslove koji bi vam pomogli u bankarskim poslovima.
