Intelektualna svojina se deli u dve kategorije – industrijsku svojinu i autorska i srodna prava. Autorska i srodna prava su uređena i regulisana Zakonom o autorskim i srodnim pravima.
Autorsko pravo je skup pravnih pravila i načela koje regulišu prava koje zakon daje autoru dela.
Autorsko pravo je pravo koje pripada stvaraocima odnosno autorima
književnih, naučnih i umetničkih dela tj. autorskih dela.
Autor je fizičko lice koje je stvorilo autorsko delo i on je nosilac autorskog prava. Autorsko pravo autoru daje isključivo pravo korišćenja autorskog dela ili pravo odobravanja drugima da koriste njegovo autorsko delo, a obuhvata i sistem zaštite tih prava bez obzira na vrstu ili kvalitet izražaja. Pravo koje ima autor nastaje od trenutka nastanka autorskog dela i ne postoji administrativni ili registracioni postupak vezan za autorsko delo. Autor uživa sva moralna i imovinska prava u pogledu svog autorskog dela. Autorsko pravo traje za života autora i sedamdeset godina nakon njegove smrti, bez obzira kada je autorsko delo zakonito objavljeno. Prenos autorskog prava može biti po osnovu ugovora ili po osnovu nasleđivanja. Razvojem tehnologije, nastala je potreba za regulisanjem autorskih prava dela koja se koriste i putem interneta.
Moralna prava autora traju i po prestanku trajanja imovinskih prava autora.
Prema Zakonu o autorskim i srodnim pravima, autorsko delo je originalna duhovna tvorevina autora, izražena u određenoj formi, bez obzira na njegovu umetničku, naučnu ili drugu vrednost, njegovu namenu, veličinu, sadržinu i način ispoljavanja, kao i dopuštenost javnog saopštavanja njegove sadržine.
Autorska dela obuhvataju:
• pisana dela (knjige, brošure, članci, prevodi, računarski programi sa pratećom tehničkom i korisničkom dokumentacijom u bilo kojem obliku njihovog izražavanja, uključujući i pripremni materijal za njihovu izradu i dr.),
• govorna dela (predavanja, govori, besede i dr.),
• dramska, dramsko-muzička, koreografska i pantomimska dela, kao i dela koja potiču iz folklora;
• muzička dela, sa rečima ili bez reči,
• filmska dela (kinematografska i televizijska dela),
• dela likovne umetnosti (slike, crteži, skice, grafike, skulpture i dr.),
• dela arhitekture, primenjene umetnosti i industrijskog oblikovanja,
• kartografska dela (geografske i topografske karte),
• planovi, skice, makete i fotografije,
• pozorišna režija.
Koautor je fizičko lice koje je zajedničkim stvaralačkim radom sa drugim licem stvorilo autorsko delo i oni su nosioci zajedničkog autorskog prava na koautorskom delu.
Sadržina autorskog prava je zakonom uređena i obuhvataju moralna i imovinska prava autora.
Moralna prava autora obuhvataju:
• pravo paterniteta (isključivo pravo autora da mu se prizna autorstvo na njegovom delu),
• pravo na naznačenje imena (isključivo pravo autora da njegovo ime, pseudonim ili znak budu naznačeni na svakom primerku dela, odnosno navedeni prilikom svakog javnog saopštavanja dela, izuzev ako je to tehnički nemoguće ili necelishodno),
• pravo objavljivanja (isključivo pravo autora da objavi svoje delo i da odredi način na koji će se ono objaviti),
• pravo na zaštitu integriteta dela (autor ima pravo da se da se suprotstavlja izmenama svog dela od strane neovlašćenih lica, kao i da se suprotstavlja javnom saopštavanju svog dela u izmenjenoj ili nepotpunoj formi, da daje dozvolu za preradu svog dela),
• pravo na suprotstavljanje nedostojnom iskorišćavanju dela (pravo autora da se suprotstavlja iskorišćavanju svog dela na način koji ugrožava ili može da ugrozi njegovu čast ili ugled),
Imovinska prava autora se odnose na sledeće:
• autor ima pravo na ekonomsko iskorišćavanje svog dela, kao i dela koje je nastalo preradom njegovog dela, te za svako iskorišćavanje autorskog dela od strane drugog lica autor ima pravo na naknadu),
• pravo na umnožavanje svog dela i stavljanje u promet autorskog dela,
• davanje primerka autorskog dela u zakup,
• izvođenja, predstavljanja, emitovanja, reemitovanja, kablovskog i satelitskog emitovanja svog autorskog dela,
• javnog saopštavanja.
Autor dela ima pravo na naknadu, u skladu sa zakonom, kada se autorsko delo umnožava bez dozvole autora i kada dela za koja se, s obzirom na njihovu prirodu, može očekivati da će biti umnožavana fotokopiranjem ili snimanjem na nosače zvuka, slike ili teksta za lične nekomercijalne potrebe fizičkih lica (posebna naknada od uvoza, odnosno prodaje tehničkih uređaja i praznih nosača zvuka, slike i teksta za koje se opravdano može pretpostaviti da će biti korišćeni za umnožavanje).
Srodna prava autorskom pravu se odnose na prava i obim pravne zaštite umetničkog izražaja, zaštite organizacionih, poslovnih i finansijskih ulaganja u izvođenje, proizvodnju, distribuciju i radiodifuziju autorskih dela. Srodna prava, prema Zakonu o autorskim i srodnim pravima, ni na koji način ne utiču na zaštitu prava autora u pogledu njihovih dela i ona su prenosiva izuzev ličnih prava interpretatora.
Shodno zakonu, povredom autorskog ili srodnog prava se smatra neovlašćeno vršenje bilo koje radnje koja je obuhvaćena isključivim pravima nosioca autorskog ili srodnog prava, neplaćanje naknade propisane zakonom ili ugovorom, kao i neizvršavanje drugih obaveza prema nosiocu autorskog ili srodnog prava, propisanih zakonom. Kod povrede autorskog prava, autor podnosi tužbu zbog povrede autorskog ili srodnog prava ili postojanja ozbiljne pretnje da će pravo biti povređeno može da podnese autor, odnosno nosilac autorskog prava, interpretator, proizvođač fonograma, proizvođač videograma, proizvođač emisije, proizvođač baze podataka, sticalac isključivih autorskih ili srodnopravnih ovlašćenja, kao i organizacija za kolektivno ostvarivanje autorskog i srodnih prava.
Tužbom pred nadležnim sudom autor može da zahteva: utvrđenje povrede prava ili ozbiljne pretnje da će pravo biti povređeno, zabranu radnji kojima se povređuje pravo ili radnji koje predstavljaju ozbiljnu pretnju da će pravo biti povređeno, kao i zabranu ponavljanja takvih ili sličnih radnji pod pretnjom plaćanja primerenog novčanog iznosa tužiocu, naknadu imovinske i neimovinske štete, isključenje iz prometa, oduzimanje ili uništenje, ili preinačenje bez bilo kakve naknade, predmeta kojima je izvršena povreda prava, uključujući i primerke predmeta zaštite, njihove ambalaže, matrice, negative, zabranu otuđenja, oduzimanje ili uništenje, bez bilo kakve naknade, materijala i predmeta koji su pretežno upotrebljeni u stvaranju ili proizvodnji predmeta kojima se povređuje pravo, objavljivanje presude o trošku tuženog i davanje podataka o trećim licima koja su učestvovala u povredi prava.
