Pravo industrijske svojine, čini i pravo znakova razlikovanja u koje se ubraja oznaka geografskog porekla. Oznaka geografskog porekla je komercijalni simbol koji koristi privredni subjekt za svoje proizvode i usluge u prometu dobara i usluga.
Oznake geografskog porekla su jedan od načina razvijanja i unapređenja tržišnog i marketinškog kvaliteta roba i usluga, jer doprinose njihovom međusobnom razlikovanju,
razlikovanju privrednog subjekta u odnosu na konkurenciju ili ističu geografski region iz kojih potiču, regija odakle potiče njihova već izgrađena reputacija, brend ili trgovačka vrednost.
Oznaka geografskog porekla se koristi za obeležavanje prirodnih, poljoprivrednih i industrijskih proizvoda, proizvoda domaće radinosti i usluga.
Oznaka geografskog porekla proizvoda je svaki podatak na samom proizvodu koji pokazuje iz kojeg užeg ili šireg geografski definisanog kraja potiče taj proizvod. Oznaka geografskog porekla može biti neposredna i posredna. Neposredna oznaka geografskog porekla je ona oznaka koja sadrži ime određenog lokaliteta, dok je posredna ona koja ne stvara predstavu da je baš zbog toga proizvod kvalitetniji. Za kvalitet pojedinih proizvoda je prirodna lokacija sa svojim geografskim karakteristikama veoma bitna (vino, mineralna voda, kamen).
Oznaka geografskog porekla (način sticanja i zaštita) je regulisana i uređena Zakonom o oznakama geografskog porekla, prema kom su oznake geografskog porekla:
• ime porekla,
• geografska oznaka.
Ime porekla je geografski naziv zemlje, regiona ili određenog lokaliteta, a čija je namena da označi proizvod koji odatle potiče, čiji je kvalitet i posebno svojstvo isključivo ili bitno uslovljeno geografskom sredinom (njeni prirodni i ljudski faktori) i čija se proizvodnja, prerada i priprema u celini odvijaju na određenom geografsko ograničenom području.
Geografska oznaka, kao oznaka geografskog porekla, je oznaka koja identifikuje određenu robu kao robu poreklom sa teritorije određene zemlje, regiona ili lokaliteta sa te teritorije, gde se određeni kvalitet proizvoda, njegova reputacija ili druge bitne karakteristike suštinski mogu pripisati njegovom geografskom poreklu.
Prema Zakonu o oznakama geografskog porekla, oznaka geografskog porekla je i naziv koji nije geografski naziv određene zemlje, regiona ili lokaliteta, a koji je dugom upotrebom u prometu postao opštepoznat kao tradicionalni naziv proizvoda koji potiče sa tog područja, ili je u pitanju istorijski naziv tog područja.
Postupak zaštite oznake geografskog porekla (imena porekla ili geografske oznake) je tačno određen zakonom. Zaštita oznake geografskog porekla se ostvaruje u prvom stepenu u upravnom postupku koji vodi organ državne uprave nadležan za poslove intelektualne svojine – Zavod za intelektualnu svojinu. Organ nadležan za poslove intelektualne svojine vodi Registar prijava za priznavanje oznaka geografskog porekla, Registar prijava za priznavanje statusa ovlašćenog korisnika oznake geografskog porekla, kao i Registar oznaka geografskog porekla i Registar ovlašćenih korisnika oznake geografskog porekla.
Pored zaštite oznake geografskog porekla u Republici Srbiji, ovlašćeni korisnik oznake geografskog porekla, odnosno podnosilac prijave za priznavanje statusa ovlašćenog korisnika oznake geografskog porekla može da podnese zahtev za međunarodno registrovanje u skladu sa međunarodnim ugovorom koji obavezuje Republiku Srbiju.
Zaštita oznake geografskog porekla podrazumeva dva različita postupka:
1. postupak za ustanovljenje oznake geografskog porekla,
2. postupak za priznanje statusa ovlašćenog korisnika oznake geografskog porekla.
U slučaju da se pred prvi put ustanovljava oznaka geografskog porekla, kao potpuno novo pravo koje do tada nije bilo registrovano, zainteresovano lice (domaće fizičko ili pravno lice) će pokrenuti postupak pred Zavodom za intelektualnu svojinu za ustanovljenje oznake geografske porekla.
Ukoliko je oznaka geografskog porekla već ustanovljena, a zainteresovano lice (domaće fizičko ili pravno lice) želi da stekne pravo da tu oznaku upotrebljava u prometu, pokreće se postupak za priznanje statusa ovlašćenog korisnika oznake geografskog porekla.
Prilikom pokretanja postupka pred Zavodom za intelektualnu svojinu za zaštitu oznake geografskog porekla, podnosi se prijava čiji su bitni elementi: zahtev za registrovanje imena porekla, odnosno geografske oznake, opis geografskog područja i podaci o specifičnim karakteristikama proizvoda. Ako je nadležni organ dao pozitivno mišljenje o ispunjenosti uslova za priznavanje imena porekla, odnosno geografske oznake i ako organ nadležan za poslove intelektualne svojine ustanovi da prijava imena porekla, odnosno geografske oznake ispunjava uslove za priznavanje imena porekla, odnosno geografske oznake koji su propisani zakonom, donosi se rešenje o priznavanju imena porekla, odnosno geografske oznake, nakon čega se vrši upis u Registar oznaka geografskog porekla. Trajanje registrovanog imena porekla, odnosno registrovane geografske oznake nije vremenski ograničeno.
Korisnici imena porekla, koji su dobili rešenje odnosno upisani su u Registar oznaka geografskog porekla, imaju isključivo pravo da:
1) ime porekla, odnosno geografsku oznaku koriste za obeležavanje proizvoda na koje se ime porekla, odnosno geografska oznaka odnosi,
2) svoj proizvod obeležavaju oznakom „kontrolisano ime porekla“.
3) svoj proizvod obeležavaju oznakom „kontrolisana geografska oznaka“.
Svoja prava ovlašćeni korisnici mogu da upotrebljavaju na ambalaži, katalozima, prospektima, oglasima, posterima i drugim oblicima ponude, uputstvima, računima, poslovnoj prepisci i drugim oblicima poslovne dokumentacije, kao i uvoz i izvoz proizvoda obeleženih tim imenom porekla, odnosno tom geografskom oznakom.
Prema zakonu, povredom registrovanog imena porekla, odnosno geografske oznake smatra se svako neovlašćeno korišćenje imena porekla, odnosno geografske oznake od strane bilo kog učesnika u prometu, kao i podražavanje tog imena porekla, odnosno geografske oznake. U slučaju da dođe do povrede registrovanog imena porekla, odnosno geografske oznake, podnosi se tužba od strane nosioca prava ovog vida industrijske svojine. Lice koje povredi registrovano ime porekla, odnosno geografsku oznaku odgovara za štetu po opštim pravilima o naknadi štete.
