Zakonom o radu je, između ostalog, uređeno i na koji način zaposleni može dobiti otkaz, udaljenje zaposlenog sa rada, kao i uslovi za naknadu štete koje zaposleni pretrpi u vezi rada.
Otkaz radnog odnosa je moguć samo ukoliko postoje opravdani razlozi za to, pri čemu može biti sporazumni raskid radnog odnosa ili raskid od strane poslodavca.
Ukoliko zaposleni pretrpi povredu ili štetu na radu ili u vezi sa radom, poslodavac je dužan da mu naknadi štetu, u skladu sa zakonom i opštim aktom kod poslodavca.
Zaposleni može da bude privremeno udaljen sa rada, prema članu 165. Zakona o radu, ukoliko je:
1) protiv njega započeto krivično gonjenje u skladu sa zakonom zbog krivičnog dela učinjenog na radu ili u vezi sa radom;
2) nepoštovanjem radne discipline ili povredom radne obaveze ugrožava imovinu veće vrednosti utvrđene opštim aktom ili ugovorom o radu;
3) priroda povrede radne obaveze, odnosno nepoštovanja radne discipline ili je ponašanje zaposlenog takvo da ne može da nastavi rad kod poslodavca.
Kod nezakonitog rešenja otkaza ugovora o radu, zaposleni može pretrpeti materijalnu štetu, u vidu neisplaćene zarade i razlike u zaradi za utuženi period. Pravne posledice nezakonitog otkaza su takve da sud može da; u toku postupka utvrdi da je zaposlenom prestao radni odnos bez pravnog osnova, na zahtev zaposlenog, odluči da se zaposleni vrati na rad, da mu se isplati naknada štete i uplate pripadajući doprinosi za obavezno socijalno osiguranje za period u kome zaposleni nije radio. Ukoliko sud utvrdi da je zaposlenom prestao radni odnos bez pravnog osnova, a zaposleni ne zahteva da se vrati na rad kod poslodavca, sud će, na zahtev zaposlenog, obavezati poslodavca da zaposlenom isplati naknadu štete u iznosu od najviše 18 zarada zaposlenog, u zavisnosti od vremena provedenog u radnom odnosu kod poslodavca, godina života zaposlenog i broja izdržavanih članova porodice. Uplatu doprinosa za PIO u korist zaposlenog saglasno odredbama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju, padaju na teret poslodavca koji je na nezakonit način otkazao ugovor o radu zaposlenog.
Za pokretanje sudskih radnih sporova poželjno je angažovati stručno lice za oblast radno pravo – advokat za radno pravo. Advokat za radno pravo pruža usluge konsultacija u pogledu prava i obaveza iz radnog odnosa, kao i mogućeg toka i ishoda sudskog postupka. Advokat za radno pravo analizira da li je postojeća dokumentacija u skladu sa zakonom i na osnovu toga preduzima sve dalje pravne radnje. Tokom sudskog spora, advokat za radno pravo zastupa klijenta, šteteći njegove najbolje interese. U slučaju da postoji neslaganje sa prvostepenom presudom, advokat za radno pravo može uložiti žalbe nadležnim institucijama i sudovima.
U radnom sporu, Apelacioni sud u Beogradu, u parnici iz radnog odnosa tužioca AA iz …, protiv tuženog SP “Lastra” doo Lazarevac, radi naknade štete, odlučujući o žalbi tuženog izjavljenoj protiv presude Osnovnog suda u Lazarevcu P1 9/22 od 4.7.2024. godine, u sednici veća održanoj dana 6.11.024. godine doneo je presudu Gž1 4329/24 kojom se odbija kao neosnovana, žalba tuženog i potvrđuje presuda Osnovnog suda u Beogradu P1 9/22 od 4.7.2024. godine.
Obrazloženje presude:
„Presudom Osnovnog suda u Lazarevcu P1 9/22 od 4.7.2024. godine stavom prvim izreke usvojen je tužbeni zahtev tužioca i obavezan je tuženi da tužiocu na ime naknade štete zbog neisplaćene zarade za vreme nezakonitog udaljenja sa rada za period od 1.2.2006. godine, kao dana prestanaka rada na osnovu poništenog rešenja o otkazu ugovora o radu, pa do 1.10.2006. godine i razliku zarade između iznosa zarade koju bi tužilac ostvario da je radio kod tuženog i zarade koju je ostvario kod drugog poslodavca, za period počev od 1.10.2006. godine kao dana kada je zasnovao radni odnos kod drugog poslodavca, pa do dana nastupanja izvršnosti presude 14.12.2018. godine, pored isplaćenog iznosa od 285.375,30 dinara isplati pojedinačno opredeljene mesečne iznose sa zakonskom zateznom kamatom počev od dospelosti pa do isplate, kao u sadržaju ovog stava, kao i da na dosuđene novčane iznose nadležnom Republičkom fondu za PIO uplati za tužioca pripadajuće doprinose za obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje. Stavom drugim izreke, obavezan je tuženi da na ime troškova parničnog postupka isplati tužiocu iznos od 248.225,00 dinara sa zakonskom zateznom kamatom počev od dana izvršnosti presude, pa do konačne isplate.
Protiv navedene presude žalbu je blagovremeno izjavio tuženi pobijajući je zbog bitne povrede odredaba parničnog postupka, pogrešno utvrđenog činjeničnog stanja i pogrešne primene materijalnog prava.
Tužilac je dostavio odgovor na žalbu.
Ispitujući pravilnost i zakonitost ožalbene presude u granicama ovlašćenja propisanih odredbom člana 386 stav 3 ZPP-a, (“Službeni glasnik RS”, br. 72/11….18/20), Apelacioni sud u Beogradu je ocenio da je žalba tuženog neosnovana.
U postupku donošenja pobijane presude nisu učinjene bitne povrede odredaba parničnog postupka propisane odredbom člana 374 stav 2 tačka 1, 2, 3, 5, 7 i 9 ZPP, na koje drugostepeni sud pazi po službenoj dužnosti, kao ni druge bitne povrede postupka koje bi uticale na njenu pravilnost i zakonitost.
Prema činjeničnom stanju utvrđenom u prvostepenom postupku sledi da je tužilac radio kod tuženog na osnovu ugovora o radu od 27.5.2003. godine na radno mesto vozača, da mu je rešenjem tužene od 17.1.2006. godine prestao radni odnos. Pravnosnažnom i izvršnom presudom Osnovnog suda u Lazarevcu P1 13/16 od 12.5.2016. godine poništeno je kao nezakonito rešenje tuženog br. 393 od 17.1.2006. godine kojim je tužiocu otkazan ugovor o radu br. 4194 od 27.5.2003. godine, kao i rešenje tuženog br. 63 od 5.1.2006. godine kojim se tužilac privremeno udaljuje sa rada i obavezuje tuženi da tužioca vrati na rad. Tuženi je pozvao tužioca da se vrati na rad, ali je on odbio, jer je dana 1.10.2006.godine zaključio ugovor o radu kod drugog poslodavca. Tužilac je tuženom poslao ponudu za vansudsko poravnanje u kom je potražiovao troškove sudskih postupaka koje je imao, kao i naknadu štete u vidu neisplaćenih zarada. Tužena je tužiocu po osnovu neisplaćenih zarada dana 11.1.2019.godine isplatila iznos od 101.301,71 dinar, a 17.1.2019. godine i zakonsku zateznu kamatu na navedeni iznos u iznosu od 184.073,59 dinara, kao i troškove parničnog postupka. Iz nalaza i mišljenja sudskog veštaka Ljiljane Adamović od 3.5.2023. godine utvrđeno je da je tužiocu za period od 1.2.2006. godine do 30.9.2006. godine obračunata zarada u skladu sa odredbama ugovora o radu i ista mu je isplaćena u iznosu od 285.375,23 dinara od čega je 101.301,71 dinara neisplaćena zarada, a 184.073,59 dinara zakonska zatezna kamata. Razlika zarade tužioca za period od 1.10.2006. godine do 14.12.2018. godine utvrđena kao razlika zarade koju bi ostvarivao da je radio kod tuženog i zarade koju je ostvario kod drugog poslodavca iznosi 96.142,12 dinara. Iz dopunskog nalaza i mišljenja sudskog veštaka Ljiljane Adamović od 25.10.2023. godine utvrđeno je da je zarada tužioca utvrđena na osnovu isplaćene zarade tri vozača autobusa (uporedni radnici) koji su obavljali poslove identične poslovima tužioca, te da je tužiocu za period od 1.10.2006. godine do 14.12.2018. godine manje isplaćena neto zarada utvrđena kao razlika između neto zarade koju bi ostvario da je radio kod tuženog i neto zarade koju je ostvarivao kod drugog poslodavca u neto iznosu od 315.956,70 dinara. Iz izjašnjenja sudskog veštaka od 30.4.2024. godine utvrđeno je da je za period od 1.2.2006. godine do 30.9.2006. godine ostalo neizmireno potraživanje tužioca u visini od 35.321,01 dinara, a neto zarada tužioca za navedeni period je utvrđena kao prosek zarada tri uporedna radnika.
Polazeći od ovako utvrđenog činjeničnog stanja, a shodno odredbi člana 164 Zakona o radu i člana 154 stav 1 Zakona o obligacionim odnosima, prvostepeni sud je našao da je tužbeni zahtev tužioca za naknadu štete osnovan, nalazeći da je tužilac zbog nezakonitog rešenja otkaza ugovora o radu pretrpeo materijalnu štetu, u vidu neisplaćene zarade i razlike u zaradi za utuženi period, čiju visinu je utvrdio iz dopunskog nalaza i mišljenja sudskog veštaka, pa je doneo odluku kao u stavu prvom izreke ožalbene presude.
Na dosuđeni iznos naknade štete sud je tužiocu dosudio zakonsku zateznu kamatu shodno odredbi člana 277 i 324 Zakona o obligacionim odnosima. Posledično, prvostepeni sud je usvojio i tužbeni zahtev tužioca za uplatu doprinosa za PIO u korist tužioca saglasno odredbama Zakona o penzijskom i invalidskom osiguranju.
Donoseći ožalbenu presudu, prvostepeni sud je na potpuno i pravilno utvrđeno činjenično stanje, pravilno primenio materijalno pravo dajući za svoju odluku dovoljne i jasne razloge koje u svemu prihvata i ovaj sud u postupku žalbene kontrole.
Prema odredbi člana 191 stav 1, 2 i 3 Zakona o radu (“ Službeni glasnik RS” br.24/05…54/09), ako sud donese pravnosnažnu odluku kojom je utvrđeno da je zaposlenom nezakonito prestao radni odnos, sud će odlučiti da se zaposleni vrati na rad, ako zaposleni to zahteva. Pored vraćanja na rad, poslodavac je dužan da zaposlenom isplati naknadu štete u visini izgubljene zarade i drugih primanja koja mu pripadaju po zakonu, opštem aktu i ugovoru o radu i uplati doprinose za obavezno socijalno osiguranje. Naknada štete umanjuje se za iznos prihoda koje je zaposleni ostvario po osnovu rada, po prestanku radnog odnosa.
Odredbom člana 191 stav 1 Zakona o radu (Službeni glasnik RS br.75/14) propisano je da ako sud u toku postupka utvrdi da je zaposlenom prestao radni odnos bez pravnog osnova, na zahtev zaposlenog, odlučiće da se zaposleni vrati na rad, da mu se isplati naknada štete i uplate pripadajući doprinosi za obavezno socijalno osiguranje, za period u kome zaposleni nije radio. Stavom 2 propisano je da se naknada štete iz stava 1. ovog člana utvrđuje u visini izgubljene zarade koja u sebi sadrži pripadajući porez i doprinose u skladu sa zakonom, u koju ne ulazi naknada za ishranu u toku rada, regres za korišćenje godišnjeg odmora, bonusi, nagrade i druga primanja po osnovu doprinosa poslovnom uspehu poslodavca. Stavom 9 propisano je da se naknada iz st. 1 ovog člana umanjuje se za iznos prihoda koje je zaposleni ostvario po osnovu rada, po prestanku radnog odnosa.
U konkretnom slučaju, tuženi je doneo opšti akt – Pravilnik o vrednovanju doprinosa voznog osoblja br: 7010/1-2a od 11.6.2012. godine, kojim je u članu 1 stav 1, propisano da se tim pravilnikom utvrđuju jedinstveni kriterijumi za vrednovanje poslova i radnih zadataka voznog osoblja tuženog, a prema članu 2, osnov za vrednovanje predstavlja vrednost radnog mesta izražena koeficijentom, utvrđenim na osnovu Kolektivnog ugovora SP “ Lasta “ a.d. Beograd. Prema odredbi člana 3 stav 1 i 3 istog Pravilnika, radni zadatak predstavlja skup navedenih aktivnosti iz člana 1, u redosledu koji zavisi od registrovanih redova vožnje i organizacije saobraćaja. Obračun radnog zadatka obuhvata i sledeće aktivnosti (tehnološka vremena): poslove pripreme, prijem i otprema putnika i prtljaga, rezerva, rastur radnog vremena, šihta, poslovi raspreme, dnevni odmor, rad sa zglobnim autobusom, rad računopolagača, prekovremeni rad, noćni rad, rad na državni praznik, dnevna i mesečna dopuna, kvar vozila i pretovar putnika.
Dakle, poštujući naznačene pravne norme za utvrđivanje pripadajuće visine naknade štete zbog nezakonitog otkaza tužioca merodavan je opšti akt tuženog – Pravilnik o vrednovanju doprinosa voznog osoblja od 11.6.2012.godine koji formuliše aktivnosti za obračun radnog zadatka zaposlenog. Iz sadržine navedenog Pravilnika proizilazi da svakom vozaču, zaposlenom kod tuženog koji obavlja rad, prilikom obračuna zarade ne može biti obračunata samo zarada na osnovu startnog koeficijenta, već u obračun zarade ulaze i druge aktivnosti kao dopunski kriterijumi za vrednovanje radnog zadatka voznog osoblja.
Naime, da je tužiocu bilo omogućeno da obavlja svoje radne obaveze, da nije bilo nezakonitog otkaza, on bi pored zarade koju bi ostvario na osnovu svog startnog koeficijenta, ostvario i zaradu po osnovu drugih redovnih aktivnosti. Stoga, u konkretnom slučaju, merodavan je dopunski nalaz i mišljenje sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke koji je rađen tako što je uzet u obzir iznos utvrđene zarade za tri vozača autobusa, uporedna radnika, koji su u utuženom periodu kod istog poslodavca obavljali iste poslove koje je obavljao i tužilac pre dobijanja otkaza, na osnovu koje metodologije se dolazi do iznosa stvarne štete. Dakle, radi se o elementima koji bi po prirodi posla bili ostvareni da je tužilac radio, odnosno prihodima koje bi po osnovu redovnog rada tužilac mogao očekivati u utuženom periodu. Međutim, tužilac je u konkretnom slučaju bio onemogućen da radi i radom ostvari zaradu u spornom periodu, budući da mu je nezakonito prestao radni odnos kod tuženog.
Iz navedenih razloga, to je prvostepeni sud pravilno usvojio tužbeni zahtev tužioca za naknadu štete, a čija visina je utvrđena na osnovu dopunskog nalaza i mišljenja sudskog veštaka ekonomsko-finansijske struke Ljiljane Adamović, u kome su obračunati iznosi neto zarade, bez toplog obroka i regresa i umanjeni za isplaćeni iznos osnovne zarade za period od 1.2.2006. godine do 30.9.2006. godine, kao i za iznose koje je tužilac ostvario kod drugih poslodavaca.
Radi svega iznetog, prvostepena presuda je potvrđena u stavu prvom izreke.
Potvrđena je odluka u pogledu sporednog traženja zakonske zatezne kamate na dosuđene iznose, jer je doneta pravilnom primenom odredbi člana 277 i člana 324 stav 1 Zakona o obligacionim odnosima.
S obzirom na akcesorni karakter, potvrđena je i odluka o uplati pripadajućih doprinosa za obavezno socijalno osiguranje, sadržana u stavu prvom izreke, jer je doneta pravilnom primenom pravila iz člana 2 i 51 Zakona o doprinosima za obavezno socijalno osiguranje.
Takođe, pravilna je i odluka o troškovima parničnog postupka sadržana u stavu drugom izreke ožalbene presude, jer je doneta pravilnom primenom odredbe člana 153 i 154 ZPP, kako u delu za glavni dug, tako i u delu za zakonsku zateznu kamatu kao sporedno potraživanje, u kom delu je pravilno primenjena odredba člana 277 Zakona o obligacionim odnosima.
Imajući u vidu da tužena nije uspela u postupku po žalbi, odbijen je zahtev tužene za naknadu troškova drugostepenog postupka kao neosnovan, u smislu odredbe člana 165 stav 1 ZPP-a.
Apelacioni sud je odbio zahtev tuženog za naknadu troškova postupka po žalbi, sa razloga jer sastav odgovora na žalbu nije nužan trošak za vođenje ovog spora.
Sa izloženog, a shodno odredbi člana 390 i člana 165 stav 1 ZPP-a (“Službeni glasnik RS” br.72/11 … 18/20), odlučeno je kao u izreci presude.“
Izvor: Presuda Apelacionog suda u Beogradu Gž1 4329/24 od 6.11.2024. godine.
