Statusne promene privrednih društava su uređene Zakonom o privrednim društvima. Ukoliko dođe do statusnih promena privrednih društva, bez obzira na vrstu statusnih promena, iste podležu i Zakonu o porezu na dodatu vrednost, Zakonu o poreskom postupku i administraciji, kao i Zakonu o porezu na dobit pravnih lica i Zakonu o porezima na imovinu.
Statusne promene utiču na:
• određivanje poreskog perioda na drugačiji način u odnosu na period pre statusne promene,
• drugačiji je tretman poreskih odbitaka, kapitalnih dobitaka i prenosa gubitaka,
• dolazi do promena i kod poreskih podsticaja kod poreza na dobit pravnog lica.
Poresku obavezu društva koje u poreskoj promeni prestaje da postoji (društvo prenosilac) ispunjava društvo sticalac.
Prema Zakonu o porezu na dodatu vrednost „promet dobara i usluga, u smislu ovog zakona, nije izvršen kod prenosa dela ili celokupne imovine, sa ili bez naknade, ili kao ulog, kada je sticalac poreski obveznik ili tim prenosom postane poreski obveznik i ako produži da obavlja istu delatnost“, te se ne smatra prometom dobara i usluga u smislu obaveze plaćanja poreza na dodatu vrednost.
Poreske obaveze nakon statusne promene:
• sticalac imovine ili dela imovine dužan je da obračuna PDV za dobra i usluge koje je stekao prenosom na način na koji prenosilac imovine ili dela imovine imao obavezu obračunavanja PDV,
• ako se pravno lice obveznik PDV pripaja pravnom licu koje nije obveznik PDV, obavezno je da obračuna PDV na vrednost dobara i usluga koja podležu plaćanju PDV kod lica koje se pripaja.
Obveznik PDV koji u statusnoj promeni prestaje da postoji, dužan je da najkasnije 15 dana pre podnošenja zahteva za brisanje iz registra privrednih subjekata nadležnom poreskom organu podnese zahtev za brisanje iz evidencije obveznika PDV. Obveznik koji je podneo zahtev za brisanje iz evidencije za PDV dužan je da na dan prestanka PDV aktivnosti:
1) izvrši popis dobara, uključujući opremu, objekte za vršenje delatnosti i ulaganja u objekte, kao i datih avansa, po osnovu kojih je imao pravo na odbitak prethodnog poreza u skladu sa ovim zakonom i da o tome sačini popisnu listu;
2) izvrši ispravku odbitka prethodnog poreza za opremu, objekte i ulaganja u objekte u skladu sa ovim zakonom;
3) utvrdi iznos prethodnog poreza za dobra, osim dobara iz tačke 2) ovog stava, i date avanse.
Nadalje prema Zakonu o PDV obveznik koji je ostvario pravo na odbitak prethodnog poreza po osnovu nabavke opreme i objekata za vršenje delatnosti, kao i ulaganja u sopstvene ili tuđe objekte, osim ulaganja koja se odnose na redovno održavanje objekata, dužan je da izvrši ispravku odbitka prethodnog poreza ako prestane da ispunjava uslove za ostvarivanje ovog prava, i to u roku kraćem od pet godina od momenta prve upotrebe za opremu, deset godina od momenta prve upotrebe za objekte, odnosno deset godina od momenta završetka ulaganja u objekte.
Obveznik nema obavezu da izvrši ispravku odbitka prethodnog poreza u slučaju:
1) prometa opreme i objekata za vršenje delatnosti sa pravom na odbitak prethodnog poreza;
2) ulaganja u objekte za vršenje delatnosti za koja naplaćuje naknadu;
3) prenosa imovine ili dela imovine iz člana 6. stav 1. tačka 1) ovog zakona.
Poreske obaveze prema Zakonu o porezu na dobit pravnih lica za obračun poreza na dobit pravnih lica, se za lice koje učestvuje u statusnoj promeni završava statusnom promenom. Pravno lice koje nastaje u procesu statusne promene dužno je da u roku od 15 dana od dana upisa u registar podnese poresku prijavu. Stopa poreza na dobit pravnih lica je 15%, a koju obavezu je dužno da plati privredno društvo sticalac, kao pravni sledbenik društva prenosioca koje je u postupku statusne promene prestalo da postoji.
U slučaju kapitalnog dobitka poreska obaveza po ovom osnovu nastaće u trenutku kada društvo sticalac bude prodavalo imovinu koju je statusnom promenom steklo, što znači da statusna promena odlaže nastanak poreske obaveze po osnovu kapitalnih dobitaka. U ovom slučaju se kapitalni dobitak obračunava kao razlika između prodajne cene imovine i nabavne cene koje je platilo društvo koje je statusnom promenom prenelo tu imovinu na društvo sticaoca.
Poslovni gubici, se u skladu sa Zakonom o porezu na dobit, kod statusnih promena takođe prenose i to oni gubici ostvareni iz poslovnih, finansijskih i neposlovnih transakcija utvrđeni u poreskom bilansu, izuzev onih iz kojih proizilaze kapitalni dobici i gubici utvrđeni u skladu sa Zakonom, mogu se preneti na račun dobiti utvrđene u godišnjem poreskom bilansu iz budućih obračunskih perioda, ali ne u periodu dužem od 5 godina.
U slučaju prenosa imovine, kod statusne promene se primenjuje Zakon o porezima na imovinu. Porez na prenos apsolutnih prava se plaća ako se prenos vrši uz naknadu. Ako se u postupku statusnih promena prenos vrši bez naknade, ne postoji obaveza plaćanja poreza na prenos apsolutnih prava. Od oporezivanja porezom na prenos apsolutnih prava izuzet je prenos apsolutnih prava sa pravnog prethodnika na pravnog sledbenika u statusnoj promeni.
