Pravilnik o radu pripada grupi autonomnih izvora radnog prava za koji je karakteristično to da ima određene specifičnosti u odnosu na druge autonomne izvore radnog prava.
Specifičnosti se ogledaju u sledećem:
– profesionalni izvor radnog prava kao jednostrani pravni akt poslodavca,
– poslodavac pravilnikom o radu uređuje sva ona pitanja iz radnog odnosa koja nisu uređena kolektivnim ugovorom ili zakonom.
Pravilnik o radu je opšti pravni akt, kao nedržavni izvor radnog prava, koji donosi poslodavac
u cilju uređivanja svih pitanja vezanih za radni odnos.
Kao nedržavni, autonomni izvor prava, Pravilnik o radu mora biti u skladu sa Zakonom o radu i ostalim zakonima koji regulišu radno pravo i radne odnose kod poslodavca (opšti i posebni kolektivni ugovor).
Prema Zakonu o radu, Pravilnik o radu uređuju se prava, obaveze i odgovornosti iz radnog odnosa u sledećim okolnostima:
1) ako kod poslodavca nije osnovan sindikat ili nijedan sindikat ne ispunjava uslove reprezentativnosti ili nije zaključen sporazum o udruživanju u skladu sa ovim zakonom;
2) ako nijedan učesnik kolektivnog ugovora ne pokrene inicijativu za početak pregovora radi zaključivanja kolektivnog ugovora;
3) ako učesnici kolektivnog ugovora ne postignu saglasnost za zaključivanje kolektivnog ugovora u roku od 60 dana od dana započinjanja pregovora;
4) ako sindikat, u roku od 15 dana od dana dostavljanja poziva za početak pregovora za zaključivanje kolektivnog ugovora, ne prihvati inicijativu poslodavca.
Prema zakonu, poslodavac je dužan da Pravilnik o radu dostavi reprezentativnom sindikatu. Poslodavac, koji ne prihvati inicijativu reprezentativnog sindikata za pristupanje pregovorima za zaključenje kolektivnog ugovora, ne može svojim Pravilnikom o radu da uredi prava i obaveze iz radnog odnosa. Pravilnik o radu stupa na snagu osmog dana od dana njegovog objavljivanja. Stupanjem na snagu kolektivnog ugovora, prestaje važenje Pravilnika o radu.
Pravilnik o radu donosi:
– nadležni organ kod poslodavca,
– ovlašćeno lice kod poslodavca koji nema svojstvo pravnog lica,
– osnivači, ukoliko je reč o Pravilniku o radu javnog preduzeća i društva kapitala čiji je osnivač Republika, autonomna pokrajina ili jedinica lokalne samouprave.
Pitanja, iz radnog odnosa, koja se uređuju Pravilnikom o radu, su:
1. osnovna prava i obaveze zaposlenih i poslodavca,
2. zasnivanje radnog odnosa i prestanak radnog odnosa,
3. prava i obaveze direktora,
4. obrazovanje, stručno usavršavanje,
5. radno vreme, odmori i odsustva,
6. zarada, naknade zarada i druga primanja,
7. izmene ugovora o radu,
8. zabrana konkurencije i poslovna tajna,
9. naknada štete od strane zaposlenih i poslodavca,
10. višak zaposlenih,
11. ostvarivanje i zaštita prava zaposlenih (zaštita ličnih podataka, postupak i mere zaštite dostojanstva radnika i uslova rada, mere zaštite od diskriminacije i zlostavljanja na radu),
12. druga pitanja koja nisu kod poslodavca uređena kolektivnim ugovorom.
U skladu sa Zakonom o radu uređen je međusobni odnos samog zakona, kolektivnog ugovora, pravilnika o radu i ugovora o radu. Međusobni odnos zakona i opštih akata je takav da:
– pravilnik o radu ne može da sadrži odredbe koje su u suprotnosti sa zakonom odnosno kojima bi se zaposlenima davala manja prava ili nepovoljniji uslovi rada u odnosu na zakon utvrđene uslove i prava,
– pravilnik o radu ne može da sadrži odredbe koje su u suprotnosti sa zakonom odnosno ne može da sadrži odredbe kojima se utvrđuju veća prava i povoljniji uslovi rada u odnosu na propisane zakonom,
– ukoliko pravilnik o radu sadrži odredbe koje su nepovoljnije u pogledu uslova rada, primenjuju se odredbe zakona.
Za donošenje Pravilnika o radu u skladu sa zakonskim odredbama može se angažovati advokat za radno pravo. Advokat za radno pravo će pružiti pravnu uslugu poslodavcu u skladu sa svim važećim normama koje regulišu radno pravo i osigurati pravnu valjanost ovog opšteg akta poslodavca kojim se uređuju sva važna pitanja iz radnog odnosa.
