Prema kaznenom pravu razlikuju se krivično pravo, privrednoprestupno pravo i prekršajno pravo, dok se prema krivičnim deliktima razlikuju krivična dela, privredni prestupi i prekršaji.
Prekršajno pravo je grana prava koja skupom pravnih normi definiše pojam prekršaja i prekršajne odgovornosti,
kao i sankcije koje se u slučaju prekršaja primenjuju u cilju zaštite pravno regulisanih odnosa u društvu i samovolje građana i državnih organa.
U širem smislu prekršajno pravo je instrument kriminalne politike.
Predmet prekršajnog prava su:
• ponašanja koja se smatraju prekršajima,
• opšti uslovi za postojanje prekršaja i prekršajnu odgovornost prekršajnu odgovornost,
• prekršajne sankcije i opšti uslovi za njih i njihovo izricanje,
• nadležnost prekršajnih organa i pravila prekršajnog postupka,
• pravila o izvršenju prekršajnih sankcija.
Prekršajno pravo je regulisano Zakonom o prekršajima. Zakonom se uređuju: pojam prekršaja, uslovi za prekršajnu odgovornost, uslovi za propisivanje i primenu prekršajnih sankcija, sistem sankcija, prekršajni postupak, izdavanje prekršajnog naloga, postupak izvršenja odluke, registar sankcija i registar neplaćenih novčanih kazni i drugih novčanih iznosa.
Prema zakonu, prekršaj je protivpravno delo koje je zakonom ili drugim propisom nadležnog organa određeno kao prekršaj i za koje je propisana prekršajna sankcija. Prekršaji se mogu propisivati zakonom ili uredbom, odnosno odlukom skupštine autonomne pokrajine, skupštine opštine, skupštine grada i skupštine grada Beograd.
Prekršaj može biti izvršen činjenjem ili nečinjenjem (kad je propuštanje da se preduzme određeno činjenje propisom predviđeno kao prekršaj.
Za prekršaj mogu da odgovaraju:
• fizičko lice,
• preduzetnik,
• pravno lice,
• odgovorno lice u pravnom licu.
Prema zakonu, fizičko lice odgovara za prekršaj koji mu se može pripisati u krivicu zato što je bilo uračunljivo i učinilo prekršaj sa umišljajem ili iz nehata, a bilo je svesno ili je bilo dužno i moglo biti svesno da je takav postupak zabranjen.
Preduzetnik odgovara za prekršaj koji učini pri vršenju svoje delatnosti.
Zakon o prekršajima definiše da je pravno lice odgovorno za prekršaj učinjen radnjom ili propuštanjem dužnog nadzora organa upravljanja ili odgovornog lica ili radnjom drugog lica koje je u vreme izvršenja prekršaja bilo ovlašćeno da postupa u ime pravnog lica. Okolnosti kada je pravno lice odgovorno za prekršaj postoji i kada:
1) organ upravljanja donese protivpravnu odluku ili nalog kojim je omogućeno izvršenje prekršaja ili odgovorno lice naredi licu da izvrši prekršaj;
2) fizičko lice izvrši prekršaj usled propuštanja odgovornog lica da nad njim vrši nadzor ili kontrolu.
Prestankom postojanja pravnog lica u toku prekršajnog postupka prestaje njegova odgovornost za prekršaj, osim u slučaju postojanja pravnog sledbenika, kada on odgovara za prekršaj.
Odgovornost fizičkog ili odgovornog lica u pravnom licu za učinjeni prekršaj, krivično delo ili privredni prestup ne isključuje odgovornost pravnog lica za prekršaj, pri čemu se prema zakonu odgovornim licem, smatra ono lice kome su u pravnom licu povereni određeni poslovi koji se odnose na upravljanje, poslovanje ili proces rada, kao i lice koje u državnom organu, organu teritorijalne autonomije i jedinice lokalne samouprave vrši određene dužnosti. Prestankom radnog odnosa ne prestaje odgovornost odgovornog lica, niti zato što je nastala nemogućnost da se pravno lice oglasi odgovornim usled njegovog prestanka.
Prvi primer iz prakse za počinjene prekršaje:
– osnov odgovornosti je veza vozača sa pravnim licem kroz radni odnos, obavljanje delatnosti ili drugih radnji za pravno lice vozilom firme,
– sredstvo izvršenja prekršaja je motorno vozilo (vlasništvo pravnog lica ili vozača koji njime upravlja za potrebe pravnog lica ili trećeg lica),
– odgovornost za saobraćajne prekršaje pravnog lica, drugih odgovornih lica u pravnom licu kao i vrste kazni predviđa odgovornost vlasnika ili korisnika vozila, a posebno odgovornost vozača koji upravlja vozilom u saobraćaju.
Drugi primer iz prakse za odgovornost pravnog lica:
– organ upravljanja u pravnom licu donosi protivpravnu odluku ili nalog kojim je omogućeno izvršenje prekršaja,
– fizičko lice izvrši prekršaj usled propuštanja odgovornog lica da nad njim vrši nadzor ili kontrolu.
