Centralno pitanje radnog prava su radni odnosi i pravni položaj subjekata radnog prava odnosno zaposlenih i poslodavaca. Radni odnosi su ugovorni odnosi između zaposlenog i poslodavca koji se zasnivaju na osnovu ugovora o radu. Poslodavac je u obavezi da pre zaključivanja ugovora o radu obavesti zaposlenog o poslu koji će obavljati, uslovima rada, pravima i obavezama iz radnog odnosa, organizaciji rada i poslovanja kod poslodavca, načinu prestanka radnog odnosa, razlozima za prestanak radnog odnosa, kao i uslovima i pravilima u vezi sa ispunjavanjem ugovornih i drugih obaveza iz radnog odnosa.
Zakon o radu, pored ostalog,
definiše i uređuje načine prestanka radnog odnosa.
Shodno zakonu, prestanak radnog odnosa može biti:
1. istekom ugovora o radu,
2. na zahtev roditelja ili staratelja zaposlenog mlađeg od 18 godina života,
3. prestanak radnog odnosa nezavisno od volje zaposlenog ili poslodavca,
4. sporazumni prestanak radnog odnosa,
5. otkazom ugovora o radu,
6. u drugim slučajevima utvrđenim zakonom.
Prestanak radnog odnosa može biti usled određenih okolnosti na strani poslodavca ili na strani zaposlenog, nezavisno od volje poslodavca ili zaposlenog. Kada je reč o zaposlenom, prestanak radnog odnosa mimo njegove volje se odnosi na starosnu dob i radni staž zaposlenog, te prestanak radnog za zaposlenog, odnosa usled tih okolnosti, nastupa kada je navršio 65 godina života i u isto vreme ostvario radni staž u trajanju najmanje 15 godina (ukoliko se poslodavac i zaposleni drukčije ne sporazumeju). Prestanak radnog odnosa za zaposlenog, mimo njegove volje, nastupa i ukoliko je on izgubio radnu sposobnost, ukoliko mu je po pravnosnažnoj odluci suda ili drugog organa zabranjeno da obavlja određene poslove, a ne može da mu se obezbedi obavljanje drugih poslova, izdržava kaznu zatvora ili mu je izrečena mera bezbednosti, vaspitna ili zaštitna mera u trajanju dužem od šest meseci i zbog toga mora da bude odsutan sa rada, kao i usled smrti. Prestanak radnog odnosa, gledano na strani poslodavca, mimo njegove volje, nastaje usled nastupanja okolnosti prestanka rada poslodavca odnosno gubitkom njegovog statusa privrednog subjekta.
Sporazumni prestanak radnog odnosa je vid prestanka radnog odnosa na osnovu pisanog sporazuma, potpisanog između poslodavca i zaposlenog. Sporazumni prestanak radnog odnosa nastaje voljom i poslodavca i zaposlenog. Kod sporazumnog prestanka radnog odnosa, poslodavac ima obavezu da pismenim putem, a pre potpisivanja sporazuma o prestanku radnog odnosa, zaposlenog obavesti o posledicama do kojih dolazi u ostvarivanju prava za slučaj nezaposlenosti, da za zaposlenog uplati sve neizmirene poreze i doprinose, zaradu, naknadu zarade i nadoknadi sve troškove koje je obavezan prema zakonu o radu, opštim aktom i ugovorom o radu. Poslodavac ima obavezi da zaposlenog, sa kojim je potpisan sporazumi prekid rada odjavi sa osiguranja kod Centralnog registra obaveznog osiguranja.
Otkaz ugovora o radu kao način prestanka radnog odnosa, može biti dvojak odnosno može nastati otkazom ugovora o radu od strane zaposlenog ili otkazom ugovora o radu od strane poslodavca. U slučaju otkaza ugovora o radu od strane zaposlenog, otkaz ugovora o radu zaposleni dostavlja poslodavcu u pisanom obliku, najmanje 15 dana pre dana koji je zaposleni naveo kao dan prestanka radnog odnosa (otkazni rok). Opštim aktom ili ugovorom o radu može da se utvrdi duži otkazni rok, ali ne duži od 30 dana. Prestanak radnog odnosa otkazom ugovora o radu od strane poslodavca može da bude samo ukoliko za to postoji opravdani razlog, a koji se odnosi na radnu sposobnost zaposlenog i njegovo ponašanje, nastanak nesposobnosti za rad, povredu radne obaveze ili nepoštovanje radne discipline ili usled tehnoloških, ekonomskih ili organizacionih promena poslodavca, potreba za vršenjem rada zaposlenog je prestala. Poslodavac može zaposlenom da otkaže ugovor o radu ukoliko je zaposlen pravnosnažno osuđen za krivično delo na radu ili u vezi sa radom, ne ostvaruje rezultate rada ili nema potrebna znanja i sposobnosti za obavljanje poslova na kojima radi, nesavesno ili nemarno izvršava radne obaveze, ukoliko neopravdano odbije da obavlja poslove i izvršava naloge poslodavca u skladu sa zakonom, ako zloupotrebi položaj ili prekorači ovlašćenja, zbog dolaska na rad pod dejstvom alkohola ili drugih opojnih sredstava, odnosno upotrebe alkohola ili drugih opojnih sredstava u toku radnog vremena, koje ima ili može da ima uticaj na obavljanje posla ili povredi radne obaveze utvrđenu opštim aktom, odnosno ugovorom o radu.
Advokat za radno pravo pruža pravnu pomoć prilikom izrade sporazuma o raskidu radnog odnosa i rešenja o prestanku radnog odnosa. Advokat za radno pravo pruža i sudsku zaštitu kod nezakonitog prestanka radnog odnosa.
