Građansko pravna materija obuhvata više pravnih aspekata, među kojima je i građansko procesno pravo, odnosno u parnični postupak. Građansko procesno pravo je pravna oblast koja reguliše pravila vođenja sudskih sporova između fizičkih i pravnih lica pred sudovima. Kod parničnog postupka mogu se javiti lica u svojstvu suparničara, jedinstvenog suparničara i trećih lica, učesnika u parnici, u sladu sa Zakonom o parničnom postupku. Zakonom o parničnom postupku uređuju se pravila postupka za pružanje sudske pravne zaštite po kojima se postupa i odlučuje u parnicama za rešavanje sporova nastalih povodom povrede prava ličnosti i sporova iz porodičnih, radnih, privrednih, imovinskopravnih i drugih građanskopravnih odnosa, osim sporova za koje je posebnim zakonom propisana druga vrsta postupka.
Suparničari su ona lica koja zajedno učestvuju u parničnom postupku na istoj strani (ili kao tužilac ili kao tuženi). Zakon razlikuje dve osnovne vrste suparničara: materijalni suparničari (više lica ima zajedničko pravo ili obavezu, pa zajedno nastupaju u parnici) i formalni suparničari (više lica zajedno učestvuje u postupku iz formalnih razloga, ali njihovi zahtevi nisu nužno povezani).
Jedinstveni suparničari su posebna vrsta suparničara, kod kojih odluka suda mora biti ista za sve. Jedinstveni suparničari imaju nerazdvojiv položaj, što pravno gledano znači da sud ne može doneti različite presude za pojedine odnosno jedinstvene suparničare.
Učešće trećih lica u parnici može biti različito, u skladu sa Zakonom o parničnom postupku (učešće javnog tužioca, učešće umešača, zamenik, glavni intervenijent).
U parničnim postupcima stranke, koje su u svojstvu suparničara, jedinstvenog suparničara ili trećih lica, zastupa advokat za građansko pravo. Advokat za građansko pravo, u slučajevima kada u parnici postoje suparničari, ima ključnu ulogu u zastupanju njihovih interesa. Advokat za građansko pravo olakšava i omogućava usklađivanje stavova svih suparničara kako bi izgradio jedinstvenu pravnu strategiju za sve suparničare, zastupa ih pred sudom, podnosi podneske i brani zajedničke interese svih klijenata. Ukoliko je prisutna razlika u interesima između suparničara, advokat za građansko pravo brani isključivo interese svog klijenta, a kada su interesi klijenta suprotstavljeni ostalim suparničarima, advokat za građansko pravo može predložiti razdvajanje postupka. Advokata za građansko pravo može da zastupa i treće lice u parnici, bez obzira na status i svojstvo koje ima, ali pravne strategije će se razlikovati shodno statusu i predmetu parnice. Advokat za građansko pravo, koji zastupa treće lice u parnici, ne može delovati protiv interesa svog klijenta, čak i ako je njegovo prisustvo u parnici vezano za neku od stranaka, budući da treće lice ima poseban pravni interes, a angažovani advokat za građansko pravo ga mora zastupati nezavisno od ostalih učesnika.
U građansko procesnom postupku povodom utvrđenja stvarnog prava na nepokretnosti, gde je nužno suparničarstvo prisutno ako po zakonu ili zbog prirode pravnog odnosa tužbom moraju da se obuhvate sva lica koja su učesnici materijalnopravnog odnosa, Apelacioni sud u Beogradu, u parnici tužioca AA protiv tužene BB, odlučujući o žalbi tužene izjavljenoj protiv presude Osnovnog suda u Smederevu P 1630/2021 od 30.11.2022. godine, doneo je rešenje kojim se ukida presuda Osnovnog suda u Smederevu i predmet vraća prvostepenom sudu na ponovno suđenje.
Obrazloženje:
„Presudom Osnovnog suda u Smederevu P 1630/2021 od 30.11.2022. godine, stavom prvim izreke, utvrđeno je da je tužilac po osnovu održaja vlasnik parcele broj … njiva u potesu … od 12,18 ari, upisane u list nepokretnosti broj … KO … kao suvlasništvo sada pokojnog VV bivšeg iz … sa udelom od 3/6 dela i sa udelom od 3/6 dela u korist sada pokojnog GG bivšeg iz …, što je tužena BB iz …, kao jedini zakonski naslednik upisanih suvlasnika sada pokojnog VV i pokojnog GG dužna da prizna i trpi, te da tužilac može u roku od 15 dana od pravnosnažnosti presude da se u Katastru nepokretnosti uknjiži kao vlasnik na kp.br… KO … Stavom drugim izreke, obavezana je tužena da tužiocu naknadi troškove postupka.
Protiv navedene presude, tužena je blagovremeno izjavila žalbu, pobijajući je u celosti iz svih zakonskih razloga.
Ispitujući pravilnost i zakonitost pobijane presude u smislu odredbe člana 386 Zakona o parničnom postupku – ZPP (“Službeni glasnik RS” br.72/11 sa izmenama i dopunama), drugostepeni sud je ocenio da je žalba tužene osnovana.
Prema stanju u spisima, tužbenim zahtevom o kome je odlučeno pobijanom presudom tužilac traži da se utvrdi da je po osnovu održaja postao vlasnik parcele broj …, upisane u list nepokretnosti broj … KO … kao suvlasništvo sada pokojnih VV, bivšeg iz … i GG, bivšeg iz …, oba sa udelom od 3/6 dela. Tužbeni zahtev je zasnovao na činjenici da je navedenu parcelu kupio njegov otac na osnovu ugovora od 12.08.1993. godine i da su od tada pa do podnošenja tužbe, najpre njegov otac a potom i on u njenoj nesmetanoj državini. Pošto je na osnovu izvedenih dokaza utvrdio da postoji pravni kontinuitet u odnosu na predmetnu parcelu počev od pravnog prethodnika tužioca nakon koga je tužilac nastavio da je koristi i bio u njenom nesmetanom i neprekinutom posedu dužem od 20 godina računajući od 04.07.1996. godine do podnošenja tužbe prvostepeni sud je ocenio da su se, imajući u vidu i da pretpostavka savesnosti državine nije opovrgnuta, stekli uslovi iz člana 28 Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa pa je pobijanom presudom usvojio tužbeni zahtev. Prema shvatanju prvostepenog suda prigovor nedostatka pasivne legitimacije nije osnovan jer tužena nije pružila dokaze kojima bi potvrdila navod da nije jedini pravni sledbenik upisanih nosilaca prava svojine.
Ovakva odluka se za sada ne može prihvatiti jer je u pogledu postojanja činjenica bitnih za ocenu pasivne legitimacije prvostepeni sud pogrešno primenio pravilo o teretu dokazivanja, što je bilo od uticaja na zakonitost i pravilnost pobijane presude, na koji način je učinjena bitna povreda odredaba parničnog postupka iz člana 374 stav 1 u vezi sa članom 231 ZPP.
Odredbom člana 211 ZPP propisano je da nužno suparničarstvo postoji ako po zakonu ili zbog prirode pravnog odnosa tužbom moraju da se obuhvate sva lica koja su učesnici materijalno pravnog odnosa (stav 1) a da će, ako sva lica iz stava 1.ovog člana nisu obuhvaćena tužbom kao stranke, sud odbiti zahtev kao neosnovan (stav 2).
U konkretnom slučaju se radi o tužbi za utvrđenje stvarnog prava na nepokretnosti, pa u smislu citirane zakonske odredbe na strani tuženog moraju biti obuhvaćena sva lica kojih se to pravo tiče, u ovom slučaju svi pravni sledbenici upisanih nosilaca utuženog prava, VV i GG. Tužena je u odgovoru na tužbu i tokom postupka istakla prigovor nedostatka pasivne legitimacije ukazujući na nepotpunu pasivnu legitimaciju i navodeći da nije sporno da je ona naslednik VV, ali da nije pravni sledbenik GG, koji ima ili je imao bližu porodicu. U takvoj situaciji prvostepeni sud je s pozivom na okolnost da tužena nije pružila dokaze kojima bi i potvrdila takve navode zaključio da je tužena pasivno legitimisana te da prigovor nepotpune pasivne legitimacije nije osnovan. Na taj način je prvostepeni sud nepravilno primenio odredbu člana 231 ZPP, u kom smislu je osnovan žalbeni navod tužene da ona ne može dokazivati negativnu činjenicu da nije naslednik GG, već da je teret dokazivanja činjenice ko su njegovi naslednici na tužiocu. Naime, da bi uspeo u postupku tužilac je morao u tužbi da kao tužene naznači sva lica koja su na napred navedeni način materijalnopravno vezana za predmet spora i da za to dostavi odgovarajući dokaz pa sa tim u vezi i da, ukoliko postoji sumnja u krug navedenih lica, pokrene odgovarajući vanparnični postupak radi njihovog utvrđivanja.
Kod takvog stanja stvari, zbog navedene bitne povrede pobijana presuda je morala biti ukinuta.
U ponovnom postupku prvostepeni sud će imajući u vidu primedbe na koje mu je ukazano ovim rešenjem ponovo ceniti prigovor nepotpune pasivne legitimacije, sa tim u vezi utvrditi sve bitne činjenice i potom, ukoliko tužbom nisu obuhvaćeni svi nužni suparničari ili se nedostaci u vezi sa tim ne otklone na pravno dopušten način, odluku doneti u skladu sa odredbom člana 211 stav 2 ZPP. U suprotnom će, nakon što razjasni sva sporna pitanja, o tužbenom zahtevu doneti novu, pravilnu i na zakonu zasnovanu odluku, za koju će dati jasne i potpune razloge.
Ukinuta je i odluka o troškovima postupka, jer zavisi od ishoda spora.
Na osnovu iznetog, primenom člana 391 stav 1 ZPP, odlučeno je kao u izreci ovog rešenja.“
Izvor: rešenje Apelacionog suda u Beogradu broj: Gž 2712/23 od 23.2.2024. godine.
