Prema svojoj zakonskoj definiciji, udruženje građana je dobrovoljna i nevladina nedobitna organizacija zasnovana na slobodi udruživanja više fizičkih ili pravnih lica, osnovana radi ostvarivanja i unapređenja određenog zajedničkog ili opšteg cilja i interesa, koji nisu zabranjeni Ustavom ili zakonom.
Da bi udruženje moglo da otpočne sa radom i ostvarivanjem svojih ciljeva, neophodno je da se izvrši zvanično osnivanje udruženja građana pred nadležnim organima.
Osnivanje udruženja građana je regulisano Zakon o udruženima
i zakonskim odredbama Agencije za privredne registre (APR).
Prema Zakonima, udruženje se osniva:
1. usvajanjem osnivačkog akta udruženja,
2. usvajanjem statuta udruženja,
3. izborom lica ovlašćenog za zastupanje, na osnivačkoj skupštini udruženja.
Osnivački akt udruženja mora da sadrži obavezne elemente, kao što su : lična imena, odnosno nazive osnivača i njihova prebivališta, odnosno sedišta; naziv i sedište i adresu udruženja; oblast ostvarivanja ciljeva udruženja; ciljeve radi kojih se osniva; lično ime i prebivalište i adresu lica ovlašćenog za zastupanje udruženja; potpise osnivača i njihove jedinstvene matične brojeve građana, odnosno broj putne isprave i državu izdavanja putne isprave za osnivače koji su strani državljani i datum donošenja osnivačkog akta.
Statut udruženja je osnovni opšti akt udruženja. Sva ostala akta, koja udruženje donosi, moraju biti usaglašena sa statutom. Odredbe drugih akata, koje su u suprotnosti sa statutom udruženja građana se smatraju ništavim. Prema zakonu, statutom se obavezno uređuje: naziv i sedište udruženja; oblast ostvarivanja ciljeva, ciljevi radi kojih se osniva; unutrašnja organizacija, organi, njihova ovlašćenja, sastav, način izbora i opoziva, trajanje mandata i način odlučivanja; postupak za izmene i dopune statuta i postupak donošenja i izmena drugih opštih akata udruženja, ako ih donosi; zastupanje udruženja; ostvarivanje javnosti rada; uslovi i način učlanjivanja i prestanka članstva; prava, obaveze i odgovornost članova; način sticanja sredstava za ostvarivanje ciljeva i raspolaganje sredstvima, uključujući i odredbe o privrednoj ili drugoj delatnosti kojom se stiče dobit, ako je udruženje obavlja; način odlučivanja o statusnim promenama i prestanku rada; postupanje sa imovinom udruženja u slučaju prestanka udruženja; postupak usvajanja finansijskih i drugih izveštaja; izgled i sadržina pečata; druga pitanja utvrđena zakonom.
Pored osnivačkog akta udruženja, statuta i izborao lica ovlašćenog za zastupanje, svako udruženje ima i svoj naziv. Naziv udruženja mora biti na srpskom jeziku i ćiriličkom pismu i može da sadrži pojedine strane reči ako one čine naziv međunarodne organizacije čije je udruženje član. Shodno zakonskih odredbama, naziv udruženja, ako je to predviđeno statutom, može biti i na jeziku i pismu nacionalne manjine. Naziv na jeziku i pismu nacionalne manjine upisuje se u registar posle naziva na srpskom jeziku i ćiriličkom pismu. Naziv udruženja se upisuje u registar i u prevodu na jedan ili više stranih jezika, posle upisa naziva udruženja na srpskom jeziku i ćiriličkom pismu, odnosno jeziku i pismu nacionalne manjine. Naziv novoosnovanog udruženja ne može biti identičan nazivu drugih udruženja koja su upisana ili uredno prijavljena za upis u registar, niti sme biti zamenljiv sa nazivom drugog udruženja građana ili da izaziva zabunu o udruženju, njegovim ciljevima ili u pogledu toga o kakvoj se vrsti pravnog lica radi.
Prema odredbama APR-a:
• udruženje mogu osnovati najmanje tri osnivača, s tim što najmanje jedan od osnivača mora imati prebivalište, odnosno sedište na teritoriji Republike Srbije,
• osnivači ne mogu biti državni organi (ministarstva, opštine itd.), jer oni ne mogu biti osnivači ili članovi udruženja kao nosioci vlasti, odnosno kao pravna lica u javnom pravu.
Postupak upisa osnivanja udruženja građana se pokreće podnošenjem dve prijave za upis u Registar:
1. prijave za upis udruženja u Registar udruženja, koja je propisana Pravilnikom o sadržini i načinu upisa i vođenja Registra udruženja;
2. jedinstvene registracione prijave osnivanja pravnih lica i drugih subjekata i registracije u jedinstveni registar poreskih obveznika (obrazac JRPPS), koja je propisana Pravilnikom o dodeli poreskog identifikacionog broja pravnim licima, preduzetnicima i drugim subjektima za čiju je registraciju nadležna Agencija za privredne registre.
Uz uredno popunjene prijave za upis osnivanja udruženja u Registar udruženja podnosi se:
• osnivački akt udruženja,
• izjava zakonskog zastupnika maloletnog lica (ako je osnivač udruženja maloletno lice), da ono može biti osnivač udruženja, koja sadrži potvrdu o overi potpisa u skladu sa Zakonom o overavanju potpisa rukopisa i prepisa,
• primerak statuta – u originalu,
• zapisnik sa osnivačke skupštine u originalu, odnosno overenom prepisu,
• akt o izboru zastupnika udruženja koji obavezno sadrži: lično ime, prebivalište i adresu, odnosno boravište zastupnika udruženja i njegov jedinstveni matični broj građana, odnosno broj putne isprave i državu izdavanja putne isprave – odluka mora biti doneta od nadležnog organa, sa navedenim datumom donošenja i potpisana od strane ovlašćenog lica za potpisivanje (predsednik skupštine ili upravnog odbora),
• overena fotokopija obe strane lične karte zastupnika udruženja odnosno overena fotokopija putne isprave i potvrda o boravištu (ako se na samoj ličnoj karti ne vide podaci o prebivalištu/boravištu i adresi zastupnika, pored fotokopije obe strane lične karte koja se overava, obavezno se dostavlja i očitana lična karta koja se ne overava. Lica mlađa od 16 godina uz overenu fotokopiju obe strane lične karte dostavljaju potvrdu o prebivalištu);
• dokaz o uplati naknade za upis udruženja u Registar, u skladu sa Uredbom kojim se propisuje visina naknade za upis udruženja u Registar i druge usluge koje pruža Agencija u postupku vođenja Registra (visine naknada).
Po dobijanju rešenja o upisu u Registar udruženje stiče status pravnog lica, nakon čega može da podnese prijavu upisa privredne delatnosti koju neposredno obavlja, ukoliko je ta privredna delatnost predviđena statutom udruženja. Razlikuju se dve grupe delatnosti:
a) delatnosti strukovnih udruženja,
b) delatnost ostalih organizacija na bazi učlanjena.
Poslovna udruženja i udruženja (osim političkih stranaka, sindikata, sportskih organizacija i udruženja, crkava i verskih zajednica), kao i predstavništva stranih udruženja imaju obavezu da izvrše evidentiranje stvarnih vlasnika.
Za osnivanje udruženja građana, uz podnošenje potrebnih prijava i sastavljanje neophodne dokumentacije, možete kontaktirati Advokatsku kancelariju Slavica Janjić Beograd.
