Odredbe Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa

Zakonom o osnovama svojinskopravnih odnosa definisano je da svako pravno i fizičko lice može imati pravo svojine na pokretnim i nepokretnim stvarima, pri čemu vlasnik ima pravo da svoju stvar drži, da je koristi i da njome raspolaže, u granicama određenim zakonom.

Pojam državine prema Zakonu o osnovama svojinsko-pravnih odnosa, određuje državinu prava samo na slučaj državine prava stvarne službenosti, koju ima lice koje faktički koristi nepokretnost drugog lica u obimu koji odgovara sadržini te službenosti.

Pravo svojine fizičkih i pravnih lica može biti na stambenim zgradama, stanovima, poslovnim zgradama, poslovnim prostorijama, poljoprivrednom zemljištu i drugim nepokretnostima, osim na prirodnim bogatstvima koja su u državnoj svojini, kao i pravo svojine i na pojedinim dobrima u opštoj upotrebi i na gradskom građevinskom zemljištu, u skladu sa zakonom, kao i na šumama i šumskom zemljištu – u granicama utvrđenim zakonom.

Odredbe Zakona nalažu da je svako dužan da se uzdržava od povrede prava svojine drugog lica.

Prema odredbama Zakona o osnovama svojinskopravnih odnosa, pravo svojine se može steći i održajem. Takođe je određeno ovim Zakonom da državina koja je potrebna za sticanje prava svojine održajem mora biti savesna, pri čemu Zakon kaže da se savesnost državine pretpostavlja.

Savesna državina postoji ako držalac ne zna ili ne može da zna da stvar koju drži nije njegova. Držalac mora biti savestan tokom čitavog vremena trajanja održaja. Pored savesnog držaoca, definisana je i kategorija nesavesni držalac. Ako u toku trajanja državine držalac sazna da je prenosilac bio nevlasnik, tada se takav držaoc smatra nesavesnim držaocem. Savestan držalac postaje nesavestan i ako dođe do tužbe, odnosno od postaje nesavestan od trenutka kada mu je tužba dostavljena, pri čemu vlasnik može dokazivati da je savestan držalac postao nesavestan i pre dostavljanja tužbe.

Prema zakonu o svojini, pravo svojine na plodove koje stvar daje pripada samom vlasniku te stvari. Ako posmatramo savesnog držaoca, plodouživaoca i zakupca stvari koja daje plodove, pravo svojine na plodove u trenutku njihovog odvajanja imaju savesni držalac, plodouživalac ili zakupac. Za razliku od njih, nesavestan držalac je dužan vlasniku stvari predati sve plodove.

Nadalje, nesavestan držalac ima sledeće obaveze odnosno nema prava:
– dužan je nadoknaditi vrednost ubranih plodova koje je potrošio, otuđio ili uništio, kao i vrednost plodova koje je propustio da ubere,
– dužan je naknaditi štetu nastalu pogoršanjem ili propašću stvari, osim ako bi ta šteta nastala i kada bi se stvar nalazila kod vlasnika,
– nema pravo na naknadu troškova koje je učinio radi svog zadovoljstva ili ulepšavanja stvari.

Nesavestan držalac ima određena prava, te on može:
– tražiti naknadu nužnih troškova koje bi imao i vlasnik da se stvar nalazila kod njega,
– imati pravo na naknadu korisnih troškova samo ako su korisni lično za vlasnika,
– može da odnese stvar koju je ugradio radi svog zadovoljstva ili ulepšavanja stvari kad se ona može odvojiti bez oštećenja glavne stvari.

Ako je držalac nesavestan, vlasnik ima pravo da od njega zahteva predaju ubranih plodova i naknadu vrednosti plodova koje je potrošio, otuđio, propustio da ubere ili uništio, pri čemu je to pravo vlasnika vremenski ograničeno u smislu da je Zakonom regulisano da to pravo vlasnika zastareva za tri godine od dana predaje stvari.

U slučaju kada lice pribavi individualno određenu stvar po pravnom osnovu i na zakonit način, a pri tome nije znalo ili nije moglo znati da nije postalo vlasnik te stvari, ono se po Zakonu tretira kao pretpostavljeni vlasnik. Pretpostavljeni vlasnik ima pravo da zahteva povraćaj te stvari i od savesnog držaoca kod koga se ta stvar nalazi bez pravnog osnova ili po slabijem pravnom osnovu. Ako ima dva lica koja se smatraju pretpostavljenim vlasnikom iste stvari, jači pravni osnov ima ono lice koje je stvar steklo teretno u odnosu na lice koje je stvar steklo besteretno. U slučaju da su pravni osnovi za oba lica iste jačine, prvenstvo će imati ono lice kod koga se stvar nalazi.

Ako treće lice neosnovano uznemirava vlasnika ili pretpostavljenog vlasnika stvari na drugi način, a ne oduzimanjem stvari, tada vlasnik tj. pretpostavljeni vlasnik može tužbom zahtevati da to uznemiravanje prestane. Tužbu podnosi i pred sudom lice zastupa advokat za imovinskopravne odnose odnosno advokat za imovinu. Tužbeni zahtev advokat za imovinskopravne odnose odnosno advokat za imovinu može zahtevati naknadu štete po opštim pravilima o naknadi štete u slučaju da je uznemiravanjem prouzrokovana šteta. Ova vrsta tužbe ne zastareva.